|
TARÝHÇE
Her ne kadar tarihi þehirde daha erken buluntulara rastlanmamýþ ise de; kentin Haliç bölgesinde ve Asya kýsmýnda yapýlan kazýlarda ele geçen buluntular bölgedeki ilk yerleþimin MÖ 3 Bin yýllarýna dayandýðýný göstermektedir. Byzantion olarak anýlan kentin Akropolü bugünkü Topkapý Sarayýnýn bulunduðu alanda yer almaktaydý. Haliç, günümüzde de kullanýlmakta olan sakin bir limana sahiptir. Buradan baþlayan kuvvetli bir sur þehri çevreleyerek Marmara Denizi'ne ulaþýrdý. Byzantion, bir liman ve ticaret þehri olarak Roma Imparatorluðu döneminde de yaþamýný sürdürürken, M.S. 191 yýlýnda baþlayan ve iki yýlý aþan bir kuþatmadan sonra Roma Imparatoru Septimus Severius tarafýndan fethedilerek yerle bir edilmiþtir. Ayný Imparator tarafýndan sonradan baþtan inþa edilen þehir geniþletilmiþ ve yeniden donatýlmýþtýr.
M.S. 4. yüzyýlda Roma Ýmpatorluðu çok geniþlemiþ, Ýstanbul stratejik konumundan dolayý Ýmparator Büyük Konstantin tarafýndan Romanýn yerine yeni baþkent olarak seçilmiþtir. Kent 6 yýlý aþkýn bir sürede yeniden düzenlenmiþ, surlar geniþletilmiþ, bir çok tapýnak, resmi binalar, saraylar, hamamlar ve hipodrom inþa edilmiþtir. 330 yýlýnda yapýlan büyük merasimlerle kentin Roma Imparatorluðunun baþkenti olduðu resmen açýklanmýþtýr. Yakýn çaðýn baþladýðý dönemde Ikinci Roma ve Yeni Roma adlarý ile anýlan kent, daha sonra "Byzantion" ve geç devirlerde Konstantinopolis olarak adlandýrýlmýþtýr. Halk arasýnda ise kentin adý tarih boyunca "Polis" olarak anýla gelmiþtir.
Büyük Konstantin'den sonraki imparatorlarýn þehri güzelleþtirme çabalarýnýn devam ettiði görülür. Kentteki ilk kiliseler de Konstantin'den sonra inþa edilmiþtir. Batý Roma Imparatorluðunun 5. yüzyýlda çökmesi nedeniyle Ýstanbul uzun seneler Doðu Roma Ýmparatorluðunun (Bizans) baþkenti olmuþtur. Bizans döneminde yeniden inþa edilen kent surlarla tekrar geniþletilmiþtir. Günümüzdeki 6492 m. uzunluðundaki ihtiþamlý þehir surlarý Ýmparator Il. Theodosius tarafýndan yaptýrýlmýþtýr. 6. yüzyýlda nüfusu yarým milyonu aþan kentte, Ýmparator Justinyen idaresinde bir altýn çað daha yaþanmýþtýr. Günümüze gelen meþhur Ayasofya, bu Ýmparatorun eseridir. Bizans Ýmparatorluðu ve baþkent Ýstanbul'un sonraki tarihi, saray ve kilise entrikalarý, Ýran ve Arap saldýrýlarý ve sýk deðiþen imparator sülalelerinin kanlý kavgalarý ile doludur.
726-842 yýllarý arasýnda kara bir devir olan Latin egemenliði, 4. Haçlý seferinin 1204 yýlýnda þehri istilasý ile baþlamýþ, tüm kilise ve manastýrlar ile abidelere kadar þehir yýllar boyu talan edilmiþtir. 1261'de idaresi tekrar Bizanslýlarýn eline geçen kent eski zenginliðine tekrar kavuþamamýþtir. Kent, 53 günlük bir kuþatma sonrasý 1453'te Türklerin eline geçmiþtir.
Fatih Sultan Mehmet'in savaþ tarihinde ilk defa kullanýlan iri boyutlardaki toplarý Istanbul surlarýnýn aþýlmasýnýn bir sebebidir. Osmanlý Imparatorluðunun baþkenti buraya taþýnmýþ, ülkenin çeþitli yerlerinden getirilen göçmenlerle þehir nüfusu arttýrýlmýþ, boþ ve harap olan þehrin imar çalýþmalarýna baþlanmýþtýr. Þehrin eski halkýna din hürriyeti ve sosyal haklar tanýyarak, yaþamlarýný sürdürmeleri saðlanmýþtýr. Fatihin tanýdýðý haklardan dolayý Hýristiyan Ortodoks Kilisesinin baþý olan Patrikhane günümüze kadar yerinde kalmýþtýr. Fetihten yüzyýl sonra da Türk Sanatý þehre damgasýný vurmuþ, kubbeler ve minareler þehir siluetine hakim olmuþtur.16. yüzyýldan itibaren de Osmanlý Sultanlarýnýn Halife olmalarýndan ötürü Istanbul tüm Islam dünyasýnýn da merkezi olmuþtur.
Sultanlarýn idaresinde þehir tamamen imar edilmiþ, büyüleyici bir atmosfere bürünmüþtür. Bu devirdeki Ýstanbul tarihinin renkli sayfalarýnda, geniþ bölgeleri tahrip eden, sýk sýk çýkan yangýnlar vardýr. Eski akropolde kurulu Sultan Sarayý Boðaziçi'nin ve Haliç'in eþsiz manzarasýna hakimdir. 19. yüzyýldan itibaren Batý dünyasý ile sýklaþan temaslar sonrasý, camiler ve saraylar, Avrupa mimarisi tarzýnda, Boðaziçi kýyýlarýna inþa edilmeye baþlanmýþtýr. Kýsa sürede inþa edilen bir çok saray çöküþ devrinin de sembolleridir. Istanbul, bir diðer dünya imparatorluðunun sona ermesine I. Dünya Savaþýnýn bitiþine þahit olmuþtur.
Imparatorluk bölünmüþ, iç ve diþ düþmanlar kendi paylarý için mücadele ederken, Türk ordusunun asil bir komutaný da Türk ulusu için mücadeleye giriþmiþtir. Mustafa Kemal ismindeki bu milli kahraman, 4 yýlý aþan Kurtuluþ Savaþýndan sonra Türkiye Cumhuriyetini 1923 yýlýnda kurmuþtur. Baþkentin Ankara'ya taþýnmasý Istanbul'un önemini deðiþtirmemiþtir. Bu eþsiz þehir büyüleyici görünümü ile yaþamýný devam ettirmektedir. |
